Αρχαίοι λέοντες, βάρους 23 τόνους ο ένας, βρέθηκαν στην Μίλητο, και…ξαναθάφτηκαν!

Αρχαίοι λέοντες,βάρους 23 τόνους ο ένας,βρέθηκαν στην Μίλητο,και ξαναθάφτηκαν…Του Γιώργου Λεκάκη

Καλοὶ δὲ Μιλησίων εἰσὶ λιμένες(Χαρίτων, «Χαιρέας και Καλλιρρόη»4.1.5)

Οι πρώτοι κάτοικοι της Μιλήτου ήσαν οι πρωτοΈλληνες Λέλεγες. Ευρήματα υπάρχουν ήδη από το 3500 π.Χ. Αργότερα ήλθαν έποικοι από την Μινωική Κρήτη «Η Μίλητος εποικίσθηκε και οχυρώθηκε από τους Κρήτες, οι οποίοι εγκαταστάθηκαν εδώ με τον Σαρπηδώνα[1], με αρχηγό τον Κρήτα Μίλητο, εγγονό του Μίνωος»[2]. Και είτα ήλθαν και άλλοι Έλληνες, άποικοι από τις Κυκλάδες…

Το Λιμάνι των Λεόντων ήταν το πιο σημαντικό λιμάνι της Μιλήτου κατά την αρχαιότητα. Μπορεί να θεωρηθεί ως η καρδιά της Μητρόπολης της Ιωνίας στην δυτική Μικρά Ασία.

Αρχικά η Μίλητος ήταν νησί σε έναν κόλπο του Ικαρίου Πελάγους. Πλέον είναι πλήρως ενσωματώμένη στην πεδιάδα του Μαίανδρου ποταμού.[3]

Κατά την Ύστερη Χαλκολιθική εποχή (που στην περιοχή λέγεται Μίλητος Ι, 3500 – 3000 π.Χ.) ο αυτόχθων πληθυσμός και ο υλικός πολιτισμός παρουσιάζουν ήδη σημαντικές επιρροές από τον πολιτισμό των Κυκλάδων. Η άνοδος της στάθμης της θάλασσας, μετά από τους παγετώνες, είχε σχηματίσει το Αρχιπέλαγος της Μιλησίας με βλάστηση που κυριαρχείτο από φυλλοβόλα δάση βελανιδιάς.

Κατά την Πρώιμη Εποχή του Χαλκού (Μίλητος II, 3000 – 2000 π.Χ.) έρχονται οι πρώτοι άποικοι, από τα νησιά των Κυκλάδων. Η στάθμη της θάλασσας είναι υψηλότερη. Μειώνεται ο χώρος οικισμού.

Το 1900 π.Χ. που ανθούσε ο μινωικός πολιτισμός, αποδεικνύονται ισχυρές εμπορικές σχέσεις Κρήτης - Ρόδου (Φικελούρας) - Μιλήτου. Κατά το 2000 – 1180 π.Χ. παρατηρείται έντονη υποβάθμιση της βλάστησης λόγω αυξανόμενων ανθρωπογενών επιπτώσεων (εισαγωγή της κατσίκας, μεταξύ άλλων ζώων) και βαθμιαία παρακμή της φυσικής πανίδας. Αποτέλεσμα η διάβρωση του εδάφους μαζί με ελαφρά θαλάσσια παλινδρόμηση. Η ολίσθηση της ακτής ξεκίνησε. Το νησί με τον Ναό της Αθηνάς συνδέεται με την ηπειρωτική χώρα («via tombolo») περί το 1500 π.Χ.

Στο άρθρο της πηγής, συνδυάζονται αποτελέσματα από ιστορική και αρχαιολογική έρευνα, με αυτά από την παλαιογεωγραφία και την γεωφυσική. Αυτή η γεωαρχαιολογική προσέγγιση προσφέρει νέες ιδέες για την δυναμική εξέλιξη του λιμανιού από την πρώιμη Εποχή του Χαλκού (περίπου 2500 π.Χ.), μέχρι την τελική του μορφή, από την λάσπη και τα ιζήματα του ποταμού Μαίανδρου (περ. 1500 μ.Χ.).

Η Μίλητος συνέχισε όμως ως το μυκηναϊκό προπύργιο για τα παράλια της Μικράς Ασίας από το 1450 έως 1100 π.Χ.

Φωτογραφία: H. Brückner (Σεπτέμβριος 1993).

Η εξαιρετική σημασία του Λιμανιού των Λιονταριών είναι ξεκάθαρη, από τον στρατηγικό του ρόλο, ως ένα από τα κλειστά πολεμικά λιμάνια των αρχαϊκών και μεταγενέστερων χρόνων. Η κεντρική του θέση στο πλέγμα των δρόμων της αρχαϊκής νησίδος, που ευθυγραμμίζει την αγορά και την κύρια πόλη με το ιερό του Απόλλωνα[4] Δελφινίου, το έκανε μια πύλη που, θεοί και άνθρωποι εισήλθαν στην πόλη.[5]

Ήταν επίσης το σημείο από το οποίο οι Μιλήσιοι έφυγαν από την πόλη για να ξεκινήσουν τις ναυτικές τους περιπέτειες και αποστολές, και να ιδρύσουν τις πολλές αποικίες τους. Μερικές εξ αυτών:

            - Απολλωνία Ποντική (μετέπειτα Σωζόπολις), Οδυσσός (νυν Βάρνα), Ίστρος (στις εκβολές του Δουνάβεως),

            - Τύρα, Ολβία (στις εκβολές του Βορυσθένη / Δνείπερου),

            - την Ταυρίδα / Κριμαία και την Αζοφική Θάλασσα (Παντικάπαιον, Φαναγορεία, Θεοδοσία, Χερσόνησος, Τάναϊς),

            - στον Καύκασο (Πιτυούς, Διοσκουριάς, Φάσις),

            - στις νότιες ακτές της Μαύρης Θάλασσας / Πόντου (Σινώπη, Αμισός, Τραπεζούς),

            - στον Ελλήσποντο (Άβυδος, Λάμψακος, Καρδία),

            - στην Προποντίδα (Κύζικος, Κίος, Αρτάκη, Ολβία Βιθυνίας),

            - στην Αίγυπτο (Ναύκρατις το 630 π.Χ. με παραχώρηση του φαραώ Απρίη / Ουάφρη)…

Το Λιμάνι των Λιονταριών είναι πιθανόν να ταυτίζεται με το «Λιμάνι του Δοκίμου», που αναφέρει από τον 1ο αιώνα μ.Χ. ο μυθιστοριογράφος Χαρίτων[6]

Η εμπορική σημασία του Λιμανιού των Λιονταριών, ωστόσο, ήταν αρκετά περιορισμένη στην αρχαιότητα. Η Μίλητος είχε μια σειρά άλλων λιμανιών που εκπλήρωσαν αυτή την λειτουργία: Άλλωστε η πόλις ήταν τετραλίμενος![7]

Aerial photograph of the Lion Harbour from NE.

Kale Tepe with Byzantine-Turkish castle (1),

Humei Tepe (2),

Earth dam of 1984/1985, blocking the harbour mouth

from the Maeander plain (3),

harbour area filled with excavation spoil (4),

western end of the Harbour Hall with large Harbour Monument in front (5),

Δελφίνιον / Delphinion (6),

Selçuk Bath (7),

Harbour Gate (8),

Ηρώον Δοκίμους / Heroon I (of Dokimos?) (9),

western lion (10),

Turkish caravanserai (Han) (11),

Roman baths (12),

Turkish Derwish cloister (Tekke) (13).

Photograph: E. Küçük (September 2011).

Το λιμάνι αυτό είναι, ίσως, το αρχαιότερο από τα λιμάνια της Μιλήτου. Επίσης χρησίμευε ως κλειστό λιμάνι στους γεωμετρικούς-αρχαϊκούς χρόνους.

Άλλα σημαντικά λιμάνια είναι το ανατολικό λιμάνι[8] - θα πρέπει να ταυτίζεται με το εμπορικό. Και τα λιμάνια της Αθηνάς και ένα ακόμη στο νυν Καλαμπάκ - τα δύο τελευταία με μικρότερη σημασία.[9]

Το λιοντάρι του ανατολικού λιμανιού Μιλήτου ανασκάφηκε το 1993. Είναι έργο γλυπτικής της κλασσικής εποχής (β' μισό 4ου αιώνος π.Χ.) και ζυγίζει 23 τόνους! Μάλλον μεταφέρθηκε στην θέση που βρέθηκε κατά την ύστερη ρωμαϊκή ή πρώιμη βυζαντινή εποχή. Μια επιγραφή επάνω στον δεξιό ώμο και το στήθος γράφει: «Αφού εγκατέλείψα το ωμό κρέας στα βουνά, ξαπλώνω εδώ τώρα, φρουρός για το δημόσιο λιμάνι». Και αφού μελετήθηκε… θάφτηκε ξανά για την προστασία του…

ΠΗΓΗ: Γ. Λεκάκης «Η άγνωστη Μικρά Ασία». Γ. Λεκάκης «Σύγχρονης Ελλάδος περιήγησις». ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 10.1.2023.

            - H. BRÜCKNER, Al. HERDA, M. MÜLLENHOFF, W. RABBEL και H. STÜMPEL «On the Lion Harbour and other Harbours in Miletos: recent historical, archaeological, sedimentological, and geophysical research» στα PROCEEDINGS OF THE DANISH INSTITUTE AT ATHENS, VOLUME VII.

(*) Ευχαριστώ τον φίλο Δ. Κατσίκη για την γνωστοποίηση του επιστημονικού άρθρου.

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ για τα ΔΙΔΥΜΑ ΜΙΛΗΤΟΥ

βλ. Γ. Λεκάκης "Η άγνωστη Μικρά Ασία"

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

[1] Βλ. σχετική ομιλία του Γ. Λεκάκη για τον Σαρπηδόνα στην Εταιρεία Μελέτης Αρχαίας Ελληνικής Μυθολογίας (ΕΜΑΕΜ) στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ), στις 5.3.2010.

[2] Βλ. Έφορος, Στράβων.

[3] νυν Büyük Menderes.

[4] Σπουδαίο αρχαίο άγαλμα με την λύρα από την Μίλητο ευρίσκεται στο Αρχ. Μουσείο Κωνσταντινούπολης.

[5] Το ίδιο συνέβη και με το λιμάνι της Κίρας (και όχι… Κυράς) / Ιτέας, στον Κορινθιακό κόλπο, για τους Δελφούς, με τους Κρήτες, υπό τον Δελφίνιο Απόλλωνα να εκκινούν από τον Τάραντα (Σφακίων) Κρήτης.

[6] «Χαιρέας και Καλλιρρόη», 3.2.11.

[7] Στράβων «Γεωγραφικά», 14.1.6.

[8] στο νυν Humei Tepe.

[9] Μια επισκόπηση των αποδεικτικών στοιχείων για όλα αυτά τα λιμάνια δίνονται στο τέλος του άρθρου της πηγής.

Αρχαιοι λεοντας, λεων λεονταρι λιοντάρι Μιλητος, Μιλησιοι λιμην Χαριτων, Χαιρεας και Καλλιρροη πρωτοι κατοικοι Μιλητου πρωτοελληνες Λελεγες Ευρηματα 5.500 χρονια πριν πΧ εποικοι Μινωικη Κρητη μινωιτες οχυρο Κρητες, Σαρπηδων σαρπηδωνας σαρπηδον Κρητας Μιλητος, Μινωας μινως αποικοι Κυκλαδες Λιμανι των Λεοντων λιμανι Μητροπολη Ιωνια δυτικη Μικρα Ασια κολπος Ικαριο Πελαγος πεδιαδα Μαιανδρος ποταμος υστερη Χαλκολιθικη εποχη 3500 – 3000 αυτοχθων πληθυσμος υλικος πολιτισμος επιρροη Κυκλαδων ανοδος της σταθμης της θαλασσας, σταθμη θαλασσα παγετωνας, Αρχιπελαγος της Μιλησιας Μιλησια βλαστηση φυλλοβολο δασος βελανιδια δρυοδασος Πρωιμη Εποχη του Χαλκου 2000 οικισμος νησι 1900 3.900 μινωικος πολιτισμος, εμποριο Κρητη 1180 βλαστηση ανθρωπογενεις επιπτωσεις αιγα κατσικα ζωα πανιδα διαβρωση εδαφος θαλασσια παλινδρομηση ολισθηση ακτη νησος Ναος της Αθηνας ηπειρωτικη χωρα via tombolo βια τομπολο 1500 3.500 ιστορικη αρχαιολογικη ερευνα, παλαιογεωγραφια γεωφυσικη γεωαρχαιολογικη 2500 4.500 λασπη ιζημα ποταμος Μαιανδρος αρχαιολογια γεωαρχαιολογια μυκηναικο προπυργιο παραλια 1450 1100 3.450 στρατηγικο κλειστο πολεμικο λιμανια αρχαικα αρχαικη νησιδα αγορα ιερο ιερον Απολλωνας Δελφινιος, δελφινι απολλων πυλη θεοι ανθρωποι πολη ναυτικο αποστολη αποικιες αποικια Απολλωνια Ποντικη Σωζοπολις σωζοπολη θρακης θρακη οδησσος Οδυσσος Βαρνα βουλγαριας βουλγαρια ιστρος εκβολες Δουναβις, δουναβης Τυρα, Ολβια Βορυσθενης / Δνειπερος Κριμαια, ταυριδα Αζοφικη Θαλασσα Παντικαπαιον, Παντικαπαιο Φαναγορεια, Φαναγορια Θεοδοσια, Χερσονησος, Ταναις Καυκασος Πιτυους, Διοσκουριας, Φασις φαση Διοσκουριαδα Μαυρη Θαλασσα Ποντος Σινωπη, Αμισος, Τραπεζους Τραπεζουντα Ελλησποντος Αβυδος, Λαμψακος, Καρδια Προποντιδα Προποντις Κυζικος, Κιος, Αρτακη, Ολβια Βιθυνιας βιθυνια Αιγυπτος Ναυκρατις 630 7ος αιωνας φαραω Απριης ουαφρης του Δοκιμου 1ος μΧ μυθιστοριογραφος Χαριτωνας τετραλιμενος μυθιστορημα αρχαιοτερο γεωμετρικοι αρχαικοι χρονοι ανατολικο εμπορικο Αθηνας / Athena Καλαμπακ / Kalabak Tepe τεπε ανασκαφη 1993 εργο γλυπτικη κλασσικη εποχη 4ος υστερη ρωμαικη βυζαντινη εποχη επιγραφη δεξιος ωμος στηθος ωμο κρεας βουνα φρουρος δημοσιο προστασια καλε Kale Tepe βυζαντινο τουρκικο καστρο Byzantine-Turkish castle, χουμει Humei Tepe Maeander δελφινιον δελφινιο Delphinion σελτζουκοι Selçuk Selcuk Bath λουτρο λουτρα πυλη Harbour Gate ηρωο ηρεωον δοκιμος Heroon Dokimos Turkish καραβαν σεραι σαραι καραβανσεραι καραβανσαραι caravanserai χαν χανι Han δερβιδηδες τεκες Derwish cloister Tekke δερβιδης δερβιδηδων Σαρπηδονας Εταιρεια Μελετης Αρχαιας Ελληνικης Μυθολογιας ΕΜΑΕΜ Εθνικο ιδρυμα Ερευνων ΕΙΕ εφορος, Στραβων μπουγιουκ Büyük Menderes Buyuk μεντερες αρχαιο αγαλμα λυρα Αρχαιολογικο Μουσειο Κωνσταντινουπολης Κωνσταντινουπολη Κιρα ιτεα Κορινθιακος κολπος, δελφοι Κρητες, Δελφυς Ταρας Σφακια χανιων χανια Κρητη διδυμα Ροδος Φικελουρα Φικελλουρα.

ΠΗΓΗ